Podstawy sztuki klasycznej, jej koncepcja piękna, zasady kompozycji, wypracowane zostały w Antyku, w Starożytnej Grecji. Obrazują je dzieła Myrona, Polikleta czy Fidiasza. Wskrzeszenie myśli antycznej nastąpiło w renesansie, w sztuce Leonarda da Vinci czy Rafaela. Następnie, w XVII wieku, do idei antycznych powrócili artyści angielscy i francuscy.

Klasycyzm trwał od około 1750 do około 1800 roku. W malarstwie ceniono szczególnie rysunek. Plamy barwne stosowano z umiarem, unikano kontrastów. Wygładzano płótna, by nie było widać śladów pędzla. Często przedstawiano umoralniające, pouczające sceny, wywodzące się z historii starożytnej i mitologii. Malowano także liczne portrety. Do ulubionych zabiegów artystów klasycystycznych zaliczyć można idealizację, obiektywizację i heroizację.

W Polsce okres klasycyzmu przypadł na szczególne czasy upadku i rozbiorów. Dlatego też ówczesne malarstwo przyjęło sobie za cel podtrzymywanie ducha narodowego, głównie poprzez ukazywanie ważnych scen historycznych, związanych z polskim umiłowaniem wolności.

Znani przedstawiciele malarstwa klasycystycznego to:

• Jacques-Louis David („Przysięga Horacjuszy”, 1784; „Śmierć Sokratesa”, 1787)

Był on nie tylko malarzem, projektantem wnętrz i mody, ale także człowiekiem niezwykle zaangażowanym politycznie. W czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej był on prawą ręką Robespierre’a, później zaś nadwornym malarzem Napoleona. Jego prace były wzniosłe, miały umoralniający charakter. Używał bardzo ciepłych, stonowanych kolorów. Unikał kontrastów.

Jacques-Louis David, Śmierć Sokratesa, 1787

• Jean Auguste Dominique Ingres („Edyp i Sfinks”, 1808; „Apoteoza Homera”, 1827)

Ingres był uczniem Davida. Znany był przede wszystkim z portretów i aktów. Poza nimi interesowały go głównie sceny historyczne i mitologiczne. Twierdził, że największym uwielbieniem darzy Fidiasza, Rafaela i Naturę. W przeciwieństwie do swojego nauczyciela, nie angażował się z życie polityczne i społeczne.

• Marcello Bacciarelli („Portret Stanisława Augusta”, 1786; „Nadanie Konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona”, 1811)

Był nadwornym malarzem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W jego pracach widać silne wpływy baroku i rokoka. Malował polskie sceny historyczne.

• Bernardo Belotto (Canaletto) („Ulica Miodowa”, 1777; „Pałac Błękitny”, 1779)

Był nadwornym malarzem Stanisława Augusta Poniatowskiego. Malował przede wszystkim z fotograficzną dokładnością miejskie pejzaże (Wenecji, Drezna, Wiednia, Monachium i oczywiście Warszawy).

Canaletto, Ulica Miodowa, 1777

• Jean Pierre Norblin de la Gourdaine („Targ na Pradze”, 1791; „Wieszanie zdrajców na Rynku Starego Miasta w Warszawie”, 1794)

Początkowo pracował on dla rodziny Czartoryskich, z czasem jednak zdołał się usamodzielnić. Jego prace wskazują na inspiracje Rembrandtem oraz stylem rokokowym. Malował scenki rodzajowe, alegoryczne oraz polskie sceny historyczne.