Konceptualizm

Sztuka konceptualna opierała się na eksponowaniu samego procesu twórczego oraz najważniejszego punktu dzieła, czyli jego konceptu (idei). Stanowiła jeden z nurtów w dwudziestowiecznej sztuce.

W konceptualizmie odrzucono intelektualny charakter dzieł. Polegał on na sprowadzeniu sztuki do samych idei. Dla przedstawicieli tego nurtu sztuka stała się:

1. zdematerializowana,
2. pojęciowa,
3. postprzedmiotowa.

Twórczość konceptualna miała trafiać nie do oka odbiorcy, lecz do jego umysłu. Forma pracy danego artysty zależała od odbiorców i ich recepcji dzieła. Malarstwo konceptualne polegało na oglądaniu przedmiotu z różnych punktów widzenia.

Pojęcie stylu konceptualnego pojawiło się już w 1961 roku, kiedy to Henry Flynth napisał artykuł pt. „Concept art.”. Sześć lat później zaczęto wydawać pismo „Art.-Language”, które promowała grupa związana ze sztuką konceptualną. W tym samym roku (1969 r.) doszło do wystąpienia artystów na wystawie w Nowym Jorku, które to uznaje się za początek istnienia tego kierunku. Określenie „sztuka konceptualna” zostało użyte po raz pierwszy przez Kienholza, zaś sprecyzował je Lewitt w swoich dwóch artykułach (1967 i 1969). Za ojca konceptualizmu uważa się Marcela Duchampa, który był autorem koncepcji „Ready-made” (1913 r.). Postulował on „powrót malarstwa na służbę rozumu”.

Marcel Duchamp, LHOOQ, 1919

W latach 60-tych XX wieku w Nowym Jorku zaczął kształtować się nowy nurt, stojący w opozycji do minimalizmu oraz pop-artu. Malarstwo konceptualne skupiało się na idei, nie zaś na uprzedmiotowionym obrazie tej idei. Tym samym zlikwidowano istnienie obiektu sztuki jako środka przekazu. W tym zamierzeniu postać materialna efektu twórczości jest drugoplanowa, zaś wszystkie techniki artystyczne są równorzędne, w tym również malarstwo.

Konceptualizm można rozdzielić na:

• konstruktywistyczno-minimalistyczny (oparty na prostocie stylu, syntetyczności, minimalizmie form wyrazowych i warsztatowych),
• dadaistyczny (zawierający w sobie pierwiastek destrukcyjny oraz ukazujący pesymistyczny ogląd kondycji ludzkiej).

Inny istniejący podział sztuki konceptualnej to:

• konceptualizm umiarkowany,
• konceptualizm skrajny.

Najważniejsi przedstawiciele malarstwa konceptualnego to:

• Wanda Gołkowska,
• Włodzimierz Borowski,
• Zbigniew Dłubak,
• Zbigniew Gostomski,
• Tadeusz Kantor,
• Roman Opałka,
• Andrzej Matuszewski,
• Andrzej Lachowicz,
• Jerzy Rosołowicz,
• Kajetan Sosnowski,
• Rafał Bujnowski,
• Mike Bidlo,
• Richard Long,
• Daniel Buren,
• Hans Haacke,
• Marcel Broodthaers.