Fowizm

Narodzony i skrystalizowany we Francji, fowizm był jednym z dwóch kierunków (obok ekspresjonizmu), które dały początek XX-wiecznej rewolucji w sztuce. Prace fowistyczne po raz pierwszy przedstawiono szerszej publiczności w 1905 roku na Salonie Jesiennym.

Nazwa kierunku powstała w 1906 roku, kiedy to jeden z krytyków oglądających wystawę, na której obok klasycyzujących rzeźb znalazły się obrazy przyszłych fowistów, miał krzyknąć: „Donatello parmi les Fauves!” („Donatello wśród drapieżników!”). „Le fauve” to z francuskiego „drapieżnik”, „dzika bestia”. Biorąc pod uwagę cechy malarstwa fowistycznego, było to całkiem trafne określenie.

Malarstwo fowistyczne charakteryzowało przede wszystkim skrajne uproszczenie środków wyrazu. Zredukowano je do dwuwymiarowych płaszczyzn, budowanych jaskrawymi i kontrastowymi plamami barwnymi, których głównym zadaniem było przedstawienie jakości emocjonalnej przedmiotów (stąd nie musiały odpowiadać ich rzeczywistym barwom i kształtom). Fowiści często stosowali wyolbrzymienia, podkreślające i potęgujące cechy charakterystyczne rzeczy, rezygnowali z obowiązków, narzucanych przez prawa perspektywy.

Henri Matisse, Lekcja muzyki, 1917

Przedstawiciele fowizmu interesowali się sztuką ludów prymitywnych, murzyńską, ludową. Nic dziwnego więc, że w ich pracach dominują krzykliwość barw, żywiołowość, gwałtowność, stanowiące wezwanie do prostego, instynktownego i spontanicznie radosnego przeżywania i wyrażania świata.

Andre Derain, Most londyński, 1906

Główni przedstawiciele malarstwa fowistycznego to:

• Henri Matisse („Portret pani M.” z zieloną pręgą, 1905; „Kobieta w zielonym kapeluszu”, 1905)

Henri Matisse był czołowym przedstawicielem fowizmu, marzącym o sztuce, która nie stosuje wobec widza środków intelektualnej przemocy. Zamiast tego oferuje ukojenie, jak „wygodny fotel, dający odprężenie po zmęczeniu fizycznym”. Marzenia te zyskały wyraz w jego fowistycznych pracach.

• Andre Derain („Most Westminsterski”, 1906; „Hyde Park”, 1906)

To właśnie Andre Derain odkrył dla współczesnej sztuki sztukę murzyńską i prymitywną. Fowistyczne rzeźby Deraina odznaczają się silną geometryzacją kształtów („Przykucnięta postać”, 1907). Po krótkiej fascynacji fowizmem, malarz zwrócił się w stronę realizmu.

• Maurice Vlaminck („Holownik w Chatou”, 1905; „Czerwone drzewa”, 1906)

Maurice Vlaminck był najbardziej radykalnym i gwałtownym spośród fowistów. Jego prace przedstawiają fowizm w czystej postaci. Tak jak większość artystów, reprezentujących ten kierunek, inspirował się Vincentem van Goghem.

• Raoul Dufy („14 lipca w Hawrze”, 1906)

Raoul Dufy, po początkowy zainteresowaniu fowizmem w czystej postaci, stopniowo wypracowywał i doskonalił własny styl. Pozostał jednak wierny fowistycznym uproszczeniom i prostocie.

• Georges Braque („Wielkie drzewa”, 1906-1907)

Georges Braque, zafascynowany przez krótki czas fowizmem, tworzył prace podporządkowane zasadom tego kierunku. Później zwrócił się w stronę kubizmu.

Fowizm istniał krótko. Jako osobny kierunek rozwijał się w zasadzie tylko w latach 1905-1908. Jego echa możemy jednak spotkać nawet współcześnie.