Marcello Bacciarelli

Marcello Bacciarelli (ur. 6 lutego 1731r. w Rzymie, zm. 5 stycznia 1818r. w Warszawie) był jednym z włoskich przedstawicieli malarstwa baroku. Zasłynął na dworze króla Stanisława Augusta w Warszawie, w którym działał od 1766 r. i gdzie kierował sprawami związanymi ze sztuką, od wystroju wnętrz pałaców królewskich (Łazienki, Zamek Królewski w Warszawie, Zamek Ujazdowski) po zaopatrywanie galerii królewskiej w cenne dzieła oraz kierowanie Malarnią, szkołą artystyczną, której był założycielem.

Marcello Bacciarelli, Autoportret, 1791

Malarnia królewska, znajdująca się na Zamku była uczelnią o charakterze prywatnym. Jednocześnie stanowiła pierwszą zawodową szkołę, skierowaną do plastyków w Polsce. Kształcąc młodych artystów, pełniła również rolę pracowni usługowej dla monarchy. Większość najcenniejszych obrazów Marcello Bacciarellego stanowią portrety króla i magnaterii, między innymi marszałka w. kor. Stanisława Lubomirskiego, biskupa Kajetana Sołtyka, czy dam związanych z dworem, Anny Teofilii Potockiej, Heleny Radziwiłłowej, Katarzyny Thomatis, Anny Doroty Biron i innych, razem około 200 dzieł. Samych portretów Stanisława Augusta stworzył około 30. Cechują się przede wszystkim elegancją i kameralnym wyrazem.

Marcello Bacciarelli, Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym, 1790

Bacciarelli chętnie korzystał z tzw. iluzjonizmu, techniki, która dążyła do wywoływania w dziełach plastycznych złudzenia rzeczywistości. Iluzjonizm był charakterystycznym elementem malarstwa baroku, w którym artysta początkowo tworzył, a które wyniósł z kształcenia w Rzymie za sprawą późnobarokowego artysty, Marca Benefiale. W okresie późniejszym, za sprawą malarzy francuskich można zaobserwować wpływy rokoka a następnie malarstwa klasycyzmu. Liczne portrety przedstawiające króla i arystokrację skupiają w sobie klasyczne zasady (nawołujące do grecko-rzymskich wzorów antycznych) z rokokową tonacją barw i miękkim światłocieniem.

Sytuacja malarza zmieniła się diametralnie wraz z zachwianiem stanowiska króla i destabilizacją Polski na tle politycznym. Zmarł w Warszawie, gdzie został pochowany obok żony w Kościele Belwederskim. Po zburzeniu kościoła szczątki zostały przeniesione do katedry św. Jana, w której z kolei uległy zniszczeniu podczas powstania warszawskiego w 1944 r.

Najważniejsze obrazy Baccierellego:

• Portret Stanisława Augusta w kapeluszu z piórami, namalowany po 1780 r. (Muzeum Narodowe, Warszawa),
• Poczet Królów Polskich, w tym namalowany w latach 1768-1771 Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego w stroju koronacyjnym (Zamek Królewski, Warszawa),
• Autoportret w konfederatce, ok. 1788 r. (Muzeum Narodowe, Warszawa),
• Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego z klepsydrą, 1793 r. (Muzeum Narodowe, Warszawa).